ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi
Enerji ne kadar fazla kullanılırsa o oranda doğal kaynaklar hızla tükenmekte, çevre kirlenmekte ve enerji için yüksek paralar yükselmektedir. Bir Kızılderili sözü bugünü ne kadar güzel tanımlıyor: son ağaç kesilince, son nehir zehirlenince ve son balık ölünce, paranın yenilebilir olmadığı anlaşılacak. Enerji, sosyal ve ekonomik açıdan insanların artık vazgeçemeyeceği bir unsurdur. Ancak enerji kullanırken düşünerek davranmak ve enerji kaynaklarını korumaya çalışmak artık bir zorunluluktur. Enerji dönüştürme çalışmaları, hiç olmadığı kadar önemli bir hal almıştır.
Esas olarak insnalar yaşamlarını sürdürmek için üç şeye ihtiyaç duymaktadır: madde, enerji ve bilgi. Enerji maddeyi üretmek için gerekirken, bilgi enerjinin verimli kullanılması için gerekmektedir. Bu üç şey bir döngü içindedir.
Birçok işletme enerjiyi, örneğin elektrik motorlarına güç vermek gibi bir ürünün üretim çalışmalarında ya da üretim işini destekleyen alanlarda, örneğin depoların veya ofislerin aydınlatılması ve ısıtılması şeklinde kullanmaktadır.
Ancak enerji kaynakları giderek tükenmektedir. Yerkürenin ısınması veya asit yağmurları, dünyanın yaşanabilir özelliklerini ve enerji kaynaklarını ciddi şekilde etkilemektedir. Yerküre büyük çevresel sorunlarla karşı karşıyadır. Had safhaya varan hava kirliliğini düşürmek için stratejiler geliştirmek ve acil önlemler almak gerekmektedir. Bu paralelde dünya büyük bir değişim sürecine girmiştir. Artık endüstriyel strateji planlanlarının yapılması ve projelerde sürdürülebilir gelişme kavramı daha çok dikkate çekmektedir.
Enerji konusunda sürdürülebilir kavramı, sadece finansal bakış açısını değil, aynı zamanda sınırlı kaynakların korunmasını da ifade ermektedir. Bu kavram enerji kaynaklarının etkin kullanılmasını ve enerji tasarrufunu da içine almaktadır. Enerji Yönetim Sistemleri bu nedenle gündeme gelmektedir.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, enerji politikalarını belirlerken, ekonomik büyüme, enerji güvencesi ve çevrenin korumasını birlikte düşünmektedir (3E = Energy, Economy and Environment).
Enerji Yönetim Sistemleri’nin esasını oluşturan enerji tasarrufu, üretim çalışmalarında, insan refahında ve iş gücünde bir düşüş olmadan enerjiyi verimli kullanmak ve boşa tüketmemek, aynı işi daha az enerji kullanarak yapmak anlamına gelmektedir.
Ülkemizde de enerji tüketimi büyük bir hızla artmaktadır. Bu durum kaçınılmaz olarak doğal kaynakların bilinçsiz ve hızlı bir şekilde tükenmesine neden olmuştur. Bu bilinçsiz tüketim şu iki sonucu doğurmaktadır:
- Enerji kaynakları verimli olarak kullanılmalıdır
- Tüketim ile oluşan çeşitli katı, sıvı ve gaz atıkları, arıtılmadan doğaya bırakılmamalıdır
Üretilen enerjinin hemen hemen üçte biri sadece sanayide kullanılmaktadır. Enerji tasaruf önlemleri uygulandığı takdirde bu enerjinin önemli bir kısmı geri kazanılabilir. Ancak enerji tasarrufu konusunu, enerji üretiminin kısıtlanması şeklinde düşünmek yanlış olur. Enerji tasarrufu yapılırken kullanılan enerji miktarı değil, ürün başına tüketilen enerji miktarı düşürülmektedir.
Bunun yanında enerji kullanımın çevresel etkileri küçümsenecek boyutta değildir. Fosil yakıtların kullanılması ile havaya karbondioksit yayılmaktadır ve havadaki oranı inanılmaz derece yükselmiştir. Diğer sera gazlarına oranla karbondioksit yüzde 55 daha fazla doğal sıcaklık dengelerini bozmakta ve küresel ısınmaya neden olmaktadır.
Bu gerçeklerden yola çıkan Birleşmiş Milletler Sanayi Kalkınma Örgütü, Uluslararası Standartlar Örgütü’nden bir Enerji Yönetim Sistemi standardı talep etmiştir ve 2008 yılında ISO 50001 standardı yayınlanmıştır (TS EN ISO 50001 Enerji yönetim sistemleri – Şartlar ve kullanım için kılavuz). Bu standardın temelinde şu üç farklı yönetim sistemi yer almaktadır:
- ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi
- ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi
- ISO 16001 Enerji Yönetim Sistemi
Enerji Yönetim Sistemi, işletmelerin enerji tüketimlerini denetleyecek ve kontrol altına alacak süreçlerden meydana gelmektedir. Bu standardın uygulanması ile birlikte işletmeler, enerji tüketimine yönelik aksiyon planları hazırlamakta, enerji tüketimini düşürecek hedefler belirlemekte, enerji tüketimlerini takip etmekte ve enerji performas göstergeleri oluşturmaktadır.